2.BİLGİ KAYNAĞI:
--------------
Köyün adının nereden geldiği ile ilgili çeşitli hikâyeler anlatılır: Onacak isminin Onmak (İyileşmek) veya 10 ocak(On tane ocak,hane) kelimesinden türeyip Onacak ismini aldığı rivayet edilir.Köyün bilinen başka bir ismi yoktur.
Türklerin Anadolu’ya Malazgirt meydan muharebesiyle girmesiyle birlikte Anadolu’ya yayılan boylardan Türkmenler yukarı Onacak'a konmuştur.Geçimlerini hayvancılık ve tarımla sürdürmüşlerdir.Bu hayat biçimi devam ederken Horasan ve Bağdat Üniversitelerinde yetişen alperenler Hoca Ahmet Yesevi’ nin işaretiyle Anadolu’nun her yöresine Anadolu insanının Türkleşmesi ve İslamlaşması için yayılmışlardır. Bunlardan birisinin de Onacak Köyü’ne gelen alperenlerden Veli Dede Hazretleri olduğu tahmin edilmektedir. Doğum ve ölümü kesin olarak bilinmemekle beraber yaşadığı dönem itibariyle bakıldığında 1200 – 1300 (13-14.yy) yılları arasında yaşadığı söylenmektedir.
Veli Dede halkın İslam dinini öğrenmesi için çalışmış sevgi, hoşgörü, doğruluk, dürüstlük, tevazu anlayışını yerleştirmiş ve bu misyondan bütün bölge halkı faydalanmıştır. Bunun yanı sıra vakıf kurulmuş vakfa ait 5000 (Beşbin) dönüm araziden kalkan saman, arpa, buğday gibi tahıllar Veli Dede’den ders almak,vs amaçlardan gelen misafirlerin yemesine,içmesine,ağırlanmasına, hayvanlarının arpa ve saman ihtiyaçlarının karşılanmasında kullanılmıştır.
Veli Dede Hazretleri öldükten sonra kabrinin üzerine sekizgen? türbenin duvarlarına toprak ibrik ağzı yerleştirilerek akustik sistemi yapılmıştır. Türbenin üzerindeki niş Selçuklu dönemi tarzıdır.Belli bir dönem sonra vakfın malları değişik kişilerce sahiplenilmiş, vakfa ait evrak, kitap,araç ve gereçler yok edilmiş,sadece Veli Dede’nin 8 köşeli kubbesi olan türbesi kalmıştır. Vakıfla ilgili olarak değişik zamanlara ait pek çok Osmanlıca belge mevcuttur.
Veli dede’nin keramet sahibi , Allah’ın Veli kullarından biri olduğu söylenmektedir.Şuanda Türbe yakınında bulunan çeşme suyunun kendisi tarafından çıkarıldığı bilinmektedir.Suyun çıkması konusunda çeşitli rivayetler anlatılmaktadır.
Türbenin içerisinde 2 adet sanduka bulunmaktadır. Onacak Köyü Veli Dede Türbesi, Antalya Kültür ve Tabiat Varlıkları Koruma Kurulunun 21.01.1993 tarih ve 1737 sayılı kararı ile Kültür Varlığı olarak kabul edilmiştir.
Onacak köyü akıl hastalarının tedavisiyle ünlüdür.Tekkenin Veli dede adlı zatın yaşadığı yüzyılda veya sonraları akıl hastalarının tedavi edilip edilmediği bilinmemektedir. Ancak 18.yy veya 19.yy'da yaşayan köy sakini olan Hacı Şeyh Mustafa oğlu Hacı Mehmet tarafından tekkenin ve türbenin akıl hastanesini olarak kullanıldığı ve sayısız akıl hastasını tedavi ettiği anlatılmaktadır.Hacı Mehmet efendinin akıl hastalarına uyguladığı bilinen tedavi yöntemleri ise şöyledir; Veli Dede adlı zatın yaptırdığı vakıf'dan kalan karanlık odalara hastaları zincirle bağladığı ve yine Veli Dede adlı zatın çıkarmış olduğu soğuk su ile hastanın uykusu sırasında üzerine soğuk su atarak şok tedavisi uyguladığı,yöredeki otlardan yapıldığı söylenen bir ilacın da kullanıldığı rivayet edilmektedir bu otların günümüzde isimleri bilinmemektedir.Ayrıca çalıştırma,çalı kazma, bağ bahçe belleme metotlarıyla aşırı derecede yorma metoduyla da tedavi edildiği anlatılmaktadır.
kaynak:https://tr.wikipedia.org/wiki/Onacak